معاونت بهداشتی

يد يكي از ريزمغذي هاي ضروري براي بدن است كه بيشتر در اقيانوس‌ها يافت مي‌شود. در بدن افراد سالمي كه در مناطق با يد كافي زندگي مي‌كنند ، بين 10 تا 20 ميلي‌گرم يد وجود دارد که70 تا 80 درصد آن در تيروئيد ذخيره مي‌شود. مهمترين مورد استفاده يد در بدن، شركت در ساختن هورمون‌هاي تيروئيد است. روزانه هر فرد، به 150 ميكروگرم يد نياز دارد كه 5 تا 10 درصد آن از راه آب و بقيه با مواد غذايي تامين مي‌شود. هورمون هاي تيروئيد پس از آن كه در تيروئيد ساخته شدند قسمتهاي مختلف بدن را كنترل مي نمايند، اين هورمون ها براي تكامل و عملكرد طبيعي بدن، مغز و دستگاه عصبي، براي حفظ گرماي بدن و انرژي ضروري هستند. اختلال در رشد مغزی وجسمی ،کری ولالی و لوچی چشم، کاهش بهره هوشی کودکان، کاهش قدرت یاد گیری و افت تحصیلی از دیگر عوارض کمبود ید است. گواتر شایعترین عارضه ناشی از کمبود ید است. در مناطقی که خاک و در نتیجه محصولات زراعی دچار فقر ید هستند کمبود ید در انسان و حیوان رخ می دهد.
در مناطقي كه خاک دچار كمبود يد نيست، بيشتر دانه‌هاي غلات و حبوبات، ميوه‌ها و سبزي‌ها از نظر مقدار يد فقير هستند. اسفناج، شلغم، جعفري، كاهو، برگ درخت مو مقدار زيادي يد دارند، كلم، نعناع، تربچه، پياز، باميه حاوي مقادير متوسط يد هستند. بديهي است در مناطقي كه ميزان يد آب كاهش يافته، مقدار يد سبزي‌ها كمتر از مقادير ذكر شده است و با تشديد كمبود يد در اين مواد، اين عنصر به مقدار بسيار جزيي يافت مي‌شود. مقدار يد در محصولات شير و تخم‌مرغ و مواد ديگر حيواني متغير است و به ميزان يد خاك و بالنتيجه مقدار يد گياهاني كه حيوانات از آن تغذيه مي‌كنند بستگي كامل دارد. غذاهاي دريايي مانند صدف‌ها و ميگو از منابع غني يد هستند ولي چون در برنامه غذايي سهم كمي دارند در تامين يـــد بـــدن انســـان اثــــر زيـــادي ندارند. در هر كيلوگرم ماهي آب شور 300 تا 3000 ميكروگرم و ماهي آب شيرين 20 تا 40 ميكروگرم يد دارد. ميزان يد ماهي درياچه‌ها از درياها كمتر است. از آن جا كه اگر فردي بخواهد ميزان يد روزانه خود را از محصولات دريايي تامين كند بايد روزانه به طور مستمر بيش از 300 گرم از اين مواد مصرف كند، بنابراين نمي‌توان مصرف اين مواد را به عنوان تنها راه پيشگيري از كمبود يد توصيه كرد.
اكنون رايج ترين روش در سراسر دنيا براي تامين يد مورد نياز بدن استفاده از نمك يددار است. يددار كردن نمك، با صرفه ترين، مطمئن ترين و آسانترين راه پيشگيري ازاختلالات ناشي از كمبود يد مي باشد. كشورهاي زيادي در دهه هاي گذشته با تدوين قوانيني فروش و توزيع نمك غير يددار را در مناطق خاص يا كل كشورشان ممنوع كرده اند كه در اين زمينه مي توان به سوئيس، كانادا، اتريش و برزيل اشاره كرد. تجربه ساير كشورهاي دنيا نشان داد كه كشورهاي اروپائي، امريكا، استراليا و تعداد زيادي از كشورهاي ديگر که از سالهاي 1920 به بعد يد را به نمك طعام افزوده اند تجربه موفقي در كاهش شيوع گواتر داشته اند. ضمن اينكه گزارشي دال بر عوارض ناشي از مصرف نمك يددار گزارش نشده است و حتي بعضي از كشورها مصرف نمك يددار را اجباري كرده اند.